Pilot Waterbank Hooghe Beer

Samenvatting project

De zoetwatervoorziening in regio’s met glastuinbouw staat onder (politieke) druk. Zo ook in de regio
Westland. De regio wordt gekenmerkt door een bloeiende en innovatieve glastuinbouwsector met een grote
watervraag om gewassen, groente en fruit te kunnen laten groeien. Hierbij staat de huidige wijze van
gietwatervoorziening ter discussie, met name het aanvullende gebruik van brak grondwater. Daarbij is het
gebied kwetsbaar voor wateroverlast doordat de bergingscapaciteit voor regenwater in het gebied beperkt
is. Daar bovenop leidt klimaatverandering tot meer pieken en dalen in het bod van water(regenwater en
aanvoer uit achterland), waardoor in de tijd meer knelpunten worden verwacht indien het huidig
waterbeheer wordt voortgezet.

Om aan deze uitdagingen het hoofd te bieden zoeken tuinders en overheden in het Westland een
alternatieve, duurzame (giet)watervoorziening, die ook op lange termijn technisch, juridisch en economisch
houdbaar is. Een waterbanksysteem is één van de oplossingsrichtingen, waar door de koppeling van diverse
waterbuffers, boven- en ondergronds, in een gezamenlijke aanpak van publieke en private partijen, in
potentie een duurzame watervoorziening kan worden gerealiseerd.

Gebiedspartners in het Westland willen de haalbaarheid van een waterbanksysteem in een praktijksituatie
testen. Een pilot kan parallel georganiseerd worden aan de lopende juridische en beleidsmatige discussies
omtrent toekomstige gietwatervoorziening en deze discussies ook inhoudelijk ondersteunen. Ook helpt een
pilot in sterke mate bij het afwegen van verschillende opties voor toekomstige duurzame
gietwatervoorziening, zoals (naast een waterbank) effluent hergebruik.

Een waterbank is zowel een technologische als organisatorische oplossing. De optie om aanvulling van
grondwater voorwaardelijk te stellen aan het gebruik van grondwater is uniek voor Nederland, en is in
potentie een krachtig beleidsmatig instrument voor duurzaam (grond)waterbeheer. De pilot gaat ons leren
hoe dit effectief georganiseerd kan worden in een publiek-private samenwerking. Juridisch gezien betreden
we nog deels onbekend terrein; de pilot helpt ons bij het identificeren van technische organisatorische en
juridische belemmeringen en (mogelijke) tegenstrijdigheden, en wat daaraan te doen.

Doel van het project

Een waterbank is zowel een technologische als organisatorische oplossing, waarbij slim gebruik wordt
gemaakt van de verschillende opslagmogelijkheden die boven- en ondergronds in het gebied beschikbaar
zijn. Zo kan een optimale balans tussen wateronttrekking en infiltratie worden gezocht waarbij enerzijds
tijdig voldoende water beschikbaar is en anderzijds wateroverlast wordt tegengegaan.

Zo kan bijvoorbeeld overtollig regenwater in de ondergrond wordt geïnjecteerd om de zoetwatervoorraad
aan te vullen en op een later moment weer terug te winnen om te gebruiken als gietwater. Bijkomend
voordeel is dat bovengronds, in de hemelwaterbassins, meer ruimte komt voor het bergen van piekbuien,
mits daarop actief gestuurd wordt. De lasten voor infiltratie kunnen worden verdeeld over de partijen die
voordeel halen uit de onttrekkingen. De studie COASTAR Waterbank Westland - Droge voeten, voldoende
gietwater (KWR 2021.062) laat zien dat een waterbanksysteem wateroverlast en verzilting van de
ondergrond in het Westland daadwerkelijk tegengaat. Een waterbank kan zo sterk bijdragen aan het
verduurzamen van de gietwatervoorziening én het waterbeheer.

In dit project wordt de haalbaarheid van een waterbankconcept in de praktijk voor een concrete situatie
getoetst en de impact op water, bodem en ondergrond onderzocht, waarbij de bufferfunctie van de
ondergrond optimaal dient te worden benut. Een groep van 16 tuinders (44 ha bruto glas) in de Hooghe
Beer, een deelgebied van het Westland, heeft zich verenigd om in nauwe samenspraak met het
hoogheemraadschap, de provincie en de gemeente de waterbank technisch, organisatorisch en juridisch
vorm te geven en zo de onderzoeksvragen te beantwoorden.

Zij zullen een gekoppeld watersysteem aanleggen (daken, bassins, noodberging en ondergrondse opslag) dat
door de ondernemers zelf gebruikt en beheerd kan worden, in nauwe samenspraak met het
hoogheemraadschap. Met de koppeling wordt gestreefd naar een optimale benutting van regenwater,
voorkomen van wateroverlast en tegengaan van verzilting van het grondwater.

Er zijn veel vragen die beantwoord dienen te worden voordat een waterbanksysteem effectief en
grootschalig in de praktijk kan worden toegepast. Vragen over een goed ontwerp, de technische uitwerking,
en de aansturing, maar ook over de effectiviteit en effecten van een dergelijk systeem in relatie tot de
doelen in waterbeheer en watervoorziening. Hoe groot zijn de (verwachte) effecten van een
waterbanksysteem op de doelen in waterbeheer en watervoorziening? Kunnen we effectieve sturingsregels
opstellen die beide doelen dienen? Kan de beschikbaarheid en kwaliteit van gietwater gegarandeerd
worden? En hoe vertalen deze inzichten zich naar andere gebieden waar een waterbanksysteem kansrijk
lijkt?

Daarnaast zijn er vragen over de organisatie van de samenwerking en wet- en regelgeving. Hoe organiseren
tuinders zich? Welke afspraken maken ze met het waterschap? En onderling over de kostenverdeling? Hoe
verloopt de vergunningverlening in de praktijk? Wat zijn eventuele moeilijkheden of tegenstrijdigheden in
wet- en regelgeving? En wat is daaraan te doen? Hoe organiseren we deze publiek-private samenwerking
voor een duurzame watervoorziening?

Met deze pilot leren ondernemers, gebiedspartners en kennispartners òf en hoe een waterbanksysteem in
de praktijk kan werken. Deze kennis kan gebruikt worden voor de eventuele beslissing voor verdere
implementatie, mogelijk Westland-breed. Zo geeft het tuinders een perspectief voor de watervoorziening
voor hun bedrijf en leert het de gemeente en de waterbeheerder de bijdrage die een dergelijk systeem, met
private partijen, kan leveren aan het waterbeheer. Uiteindelijk is het doel lessen te trekken die niet alleen
voor het Westland maar op meer plekken in Nederland en wellicht daar buiten interessant kunnen zijn.
Lessen uit deze pilot kunnen relevant zijn voor andere gebieden waar gebruik van (grond)water onder druk
staat, zoals de hoge zandgronden in Nederland, en kustgebieden en aride regio’s wereldwijd.

Motivatie

Het projectvoorstel geeft invulling aan de Kennis- en Innovatieagenda :
 Landbouw, water, voedsel: MMIP C1 Voorkomen van wateroverlast en watertekort.
 Landbouw, water, voedsel: MMIP C3 Waterrobuust en klimaatbestendig stedelijk gebied.
Het project draagt bij aan het bereiken van de doelstellingen van meerdere deelprogramma’s van MMIP C1,
namelijk:
1. Klimaatadaptieve gebiedsgerichte systeemkennis bodem – water – atmosfeer
2. Vergroten regionale zelfvoorzienendheid
5. Omgaan met (extreme) droogte
6. Governance voor klimaatbestendig landelijk gebied
Het project is ook relevant voor MMIP C3 waterrobuust en klimaatbestendig stedelijk gebied. Zo zijn de
sturingsregels voor het beheer van het gekoppelde waterbanksysteem ook (met enige inspanning) goed te
vertalen naar een effectief gekoppeld grond- en oppervlaktewater beheer in stedelijke gebied.
De pilot Waterbank Hooghe Beer wordt ondersteund door het Deltaprogramma Zoetwater, die dit ziet als
een van de belangrijke innovaties in Nederland op het gebied van duurzaam waterbeheer.

Locatie

Niet ingevuld

Uitgevoerde acties

Niet ingevuld

Verwachtte resultaten

Niet ingevuld

Innovativiteit

De pilot is een unicum in Nederland en wereldwijd: technologisch oplossingen voor watervoorziening,
oppervlaktewaterbeheer en grondwaterbeheer worden gecombineerd toegepast in een publiek-private
samenwerking tussen tuinders en waterschap. De waterbank koppelt gebruikers en diverse
bergingsmogelijkheden, boven- en ondergronds, in een gezamenlijke aanpak voor duurzaam waterbeheer.
Lessen uit deze pilot kunnen ook relevant zijn voor andere gebieden waar gebruik van grondwater onder
druk staat, zoals de hoge zandgronden in Nederland, en kustgebieden en aride regio’s wereldwijd
De pilot komt voort uit verkenningen in TKI kennisprogramma COASTAR:
 Zie rapport COASTAR Waterbank Westland. Droge voeten, voldoende gietwater (KWR 2021.062).
Et project maakt gebruik van de kennis die ontwikkeld is en wordt in:
 TKI project ASR Digital Twin (TKI Watertechnologie).
 NWO programma AquaConnect (https://www.aquaconnect.nu/).

Het voorstel wordt ingediend als een cross-over met TKI Watertechnologie. Zo worden zowel de relevante
waterkwaliteits- als de hydrologische aspecten in het project meegenomen.

Valorisatie

Producten Waterbank Hooghe Beer - Wat - Middels
1 Conceptueel (technisch) ontwerp van waterbanksysteem Hooghe Beer - Webinars, nieuwsberichten -
COASTAR-netwerk
2 Notitie Opzet organisatie Waterbank; obstakels en aanbevelingen - Website, nieuwsberichten - COASTAR, Aquaconnect
3 Waterbanksysteem in de praktijk - Kennisdagen, werksessie - Kijk in je Kas, Deltaprogramma
4 Framework BOS - Samen met product 5.
5 Operationeel BOS - Kennisdagen, webinar - Kijk in je kas, COASTAR
6 Rapportage evaluatie en opschaling Waterbanksysteem - symposium, Nieuwsberichten - COASTAR, Aquaconnect, Deltaprogramma

De ideeën voor een waterbanksysteem voor het Westland komen voort uit TKI kennisprogramma COASTAR.
Inmiddels heeft dit kennisprogramma zich ontwikkeld tot een krachtig netwerk waarin publieke en private
partners van Zuid-Holland tot Groningen actief kennis uitwisselen en ontwikkelen. Kennis en ervaringen uit
de pilot zullen actief gedeeld worden binnen het netwerk en via www.coastar.nl.

Stichting KijK (Kennis in je Kas) draagt zorg voor disseminatie binnen de glastuinbouwsector, onder andere
via kennisdagen en Glastuinbouw Waterproof (www.glastuinbouwwaterproof.nl)

De pilot zal onderdeel worden van de kennisagenda van het Deltaprogramma. Diverse presentaties op de
jaarlijkse kennisdagen en maandelijkse online werksessies worden voorzien.

De verbinding wordt gelegd met NWO-programma AquaConnect (https://www.aquaconnect.nu/). COASTAR
is een van de kennisprogramma’s waaraan AquaConnect gelinkt is en bij de waterbankpilot betrokken
onderzoekers van KWR en Deltares zijn ook betrokken bij AquaConnect. Governance van
zoetwatervoorziening is een van de onderzoeksthema’s binnen AquaConnect die relevant zijn ook voor de
pilot. Uitwisseling met betrokken onderzoekers van de Universiteit Utrecht (UU) en Vrije Universiteit
Amsterdam (VU) wordt opgezet.

Met deze pilot hopen ondernemers, gebiedspartners en kennispartners te leren òf en hoe een
waterbanksysteem in de praktijk kan werken. Deze kennis kan gebruikt worden voor de eventuele beslissing voor verdere implementatie, mogelijk Westland-breed, als (deel-)oplossing voor het gietwatervraagstuk in
het Westland. De pilot draagt zo bij aan het behouden en versterken van de internationale
concurrentiepositie van de Nederlandse glastuinbouw.

Lessen uit deze pilot zijn relevant voor andere gebieden waar (gebruik van) grondwater onder druk staat,
zoals de hoge zandgronden, in Nederland, en kustgebieden en aride regio’s wereldwijd. Internationale
disseminatie en vermarkting vindt plaats via het COASTAR-netwerk (waarin ook NL bedrijfsleven
vertegenwoordigd is) en via de internationaal opererende NL tuinbouwsector (tuinders, en bij de realisatie
betrokken installateurs). Deze vermarkting kan onder andere worden opgepakt door de internationaal
opererende adviesbureaus Arcadis en Acacia Water, die samen met KWR en Deltares het COASTAR-netwerk
mede aansturen.

Hoe gaan de participanten van het project om met intellectueel eigendom dat voorkomt uit deze projecten?

Alle partijen krijgen alle resultaten van het Project ter beschikking. De resultaten van de samenwerking kunnen breed verspreid worden. Partijen kunnen over deze resultaten vrijelijk publiceren. De resultaten zullen volledig openbaar beschikbaar zijn, met uitzondering van ter beschikking gestelde achtergrondkennis.

Op welke wijze wordt de informatie over dit project op eenvoudige wijze voor het algemene publiek kenbaar gemaakt (beschrijving van het onderzoek, deelnemers en de planning en voortgang)?

Verspreiding van informatie over het project en de uitkomsten verloopt middels:
 Communicatie (door betrokken gemeente) met omwonenden Waterbank (met name tuinders), ondersteund
door projectpartners.
 Begeleid bezoek door geïnteresseerden aan meetlocaties.
 Artikel(en) in vakblad(en).
 Project en resultaat omschrijving op TKI website en websites van projectpartners.
 Publicatie van resultaten op internetsites, zoals www. COASTAR.nl.

Projectvoorwaarden

Het consortium zal een samenwerkingsovereenkomst sluiten die aan de eisen van de regeling tegemoet komt

Projecteigenaar en projectleider(s)

Er is geen projecteigenaar aan dit project toegekend.
Er is geen projectleider aan dit project toegekend.

Partners

  • Coöperatie Nature Water U.A.
  • Gemeente Westland
  • Hoogheemraadschap Delfland
  • KWR Water B.V.
  • Provincie Zuid Holland
  • Stichting Deltares (Delft)
  • Stichting Kennis in je Kas (Kijk)
  • TKI Deltatechnologie

Resultaten


Er zijn nog geen resultaten voor dit project.